Multimedia - posłuchaj, obejrzyj Biuletyn Informacji Publicznej
Wybierz: Polski Choose: English Wählen sie Deutsch Välj Svenska Przełumacz stronę - Translate - Übersetzen - Översätta

Miasto Białogard » Nasze Miasto » Historia

HISTORIA PARKU ORŁA BIAŁEGO

Administrator

Wpływając na Równinę Białogardzką z kierunku południowo – wschodniego, rzeka Liśnica podąża w stronę Białogardu. Od wielu, wielu wieków prawobrzeżne tereny Liśnicy zwane Łąkami Białogardzkimi wraz z terenem obecnego stadionu, Osiedla Chopina i Parku Orła Białego stanowiły bagniste i bezużyteczne łąki. Rzeka rozlewała się po północnej stronie murów miejskich szerokim korytem, tworząc jezioro w granicach obecnych ulic: 1 Maja, Grunwaldzkiej i Piłsudskiego.

Zobacz: Park Orła Białego w Białogardzie
Park Orła Białego w Białogardzie
Jezioro zasilane było dodatkowo żeglownymi kanałami od strony północnej, wzdłuż obecnych ulic: Dąbrowszczaków i Zwycięstwa. W nielicznych zapiskach historycznych znajdujemy wzmianki o transporcie barkami z Pękanina do jeziora pod murami miasta, cegieł na budowę kościoła farnego. Wpływ na zmiany w kształcie jeziora na bagnistej łące miały prace regulacyjne zasilania fosy miejskiej i budowa młyna w przecięciu rzeki z traktem karlińskim (obecna ul. Wojska Polskiego). Pierwsze wzmianki pisane o białogardzkim młynie pochodzą z 1748 r. ale należy przypuszczać, że znajdował się on w tym miejscu znacznie wcześniej. Rozbudowa miasta w kierunku północnym była w takim przypadku niemożliwa. Poza murami miejskimi wykształciły się dwa przedmieścia. Pierwsze zwane Starym od nieistniejącej obecnie Bramy Młyńskiej w kierunku Karlina. Drugie od strony wschodniej, przy Bramie Połczyńskiej zwane Nowym. Zwalniająca przed młynem woda nanosiła piasek, znacznie podnosząc z upływem lat poziom terenu. Koryto rzeki w pobliżu miasto podlegało ciągłej przebudowie. Było stale odmulane i przesuwane. Białogardzianie na przełomie XVII i XVIII w. stopniowo zasypywali fosę wokół murów i odsuwali tym samym główne koryto rzeki w kierunku północnym. Na najstarszym, zachowanym planie miasta z 1765 r. widoczny jest zanik dawnego jeziora. Płynąca Liśnica ulega rozdzieleniu w okolicach obecnej ul. Piłsudskiego na dwa koryta. Na terenie obecnego parku plan ukazuje główne koryto rzeki (w miejscu obecnego) oraz dodatkowe, północne koryto biegnące w pobliżu obecnej ul. Grunwaldzkiej, zwane Szewską Strugą. Oba nurty wpadają przed młynem do Stawu Młyńskiego, rozciągającego się na terenie ograniczonym obecnymi ulicami: Wojska Polskiego, 1 Maja, Raczyńskiego.
(Plan Ackermann'a z 1765 r.)

W połowie XIX w. aby częściowo osuszyć teren, czyniąc go przydatniejszym mieszkańcom i rozbudowującemu się miastu zmniejszono przepływ wody, puszczając wodę z Kanału Ulgi w okolicach obecnego stadionu pod rzeką Liśnicą w kierunku rzeki Parsęty. Dało to podwójną korzyść, gdyż woda płynąca przez miasto przestała być zanieczyszczana rdzawymi osadami z bagnistych łąk.


(Plan terenu z 1987 r.)
Zasypano kanały wzdłuż traktów w kierunku Koszalina i Pękanina, a ich ujścia skierowano w stronę Żelimuchy do rzeki Radwi. Rozpoczęto zabudowę ulic 1 Maja i Wojska Polskiego, stopniowo zasypując Staw Młyński. Kolejnym krokiem były melioracje obecnych łąk Białogardzkich, które spowodowały znaczne obniżenie wód gruntowych również na terenach podmiejskich. Na przełomie XIX i XX w. zaczyna powoli kształtować się zabudowa obecnej ulicy Piłsudskiego, powstają budynki po stronie południowej ul. Grunwaldzkiej (budynki gimnazjum, liceum, obecnego Młodzieżowego Domu Kultury i Urzędu Miasta). Zabudowuje się wschodnia strona ul. 1 Maja.

Nadal jednak na podmokłej łące, terenach obecnego parku pasą się krowy i kozy, rosną bujnie kępy wierzb, krzątają się kobiety wieszające na sznurach bieliznę upraną w rzece.
(Park Gimnazjalny w 1910 r.)
Zabudowa powstających nowych ulic: Sybiraków, Czeskiej i Raczyńskiego narzuca dodatkowo konieczność odwodnienia terenu, wymiany gruntu, utwardzenia i wykonania głębokich fundamentów. Praktycznie staje się częściowo możliwa dopiero po 1925 r. gdy miasto buduje kanalizację sanitarną i deszczową w ulicach okalających obecny park. Plan miasta z 1920 r. pokazuje nadal nikłą zabudowę tego terenu. Między budynkiem obecnego liceum a rzeką widzimy kilka alejek parkowych i napis "Park Gimnazjalny". Możemy stwierdzić jednoznacznie, że pomysł wykorzystania części tego bezużytecznego terenu jako parku zapoczątkował przed 1920 r. ówczesny burmistrz Białogardu Edmund Trieschmann (piastował stanowisko w latach 1902 – 1923).
(Plan terenu z 1920 r.)
(Park Gimnazjalny w 1920 r.)
Zasadnicze zmiany i przyspieszenie w rozwoju urbanistycznym miasta, ze szczególnym uwzględnieniem jego walorów estetycznych, nastąpiło w chwili objęcia stanowiska burmistrza przezCarla Friedricha Mücke (1923 -1926). Czas, w którym przyszło mu pracować był równie trudny, jak jego poprzednika. Postanowienia Traktatu Wersalskiego dotknęły również Białogard. Miastu brakowało pieniędzy. Jedynym możliwym rozwiązaniem były niskobudżetowe inwestycje, wykonywane przy pomocy taniej siły roboczej. Zatrudniano ludzi do prac porządkowych, oczyszczania miasta, remontów starych i wysłużonych budynków. W tym okresie wybudowano większość kompleksów domków jednorodzinnych przy obecnych ulicach: Piastów, Elbląskiej, św. Jerzego, Górnośląskiej, Wazów, Kazimierza Wielkiego, Bolesława Śmiałego, Asnyka, Poetów, Kochanowskiego, Moniuszki, Sienkiewicza, Leśnej, Podlaskiej. Znaczną część tych kompleksów tanim sposobem budowały spółdzielnie z udziałem kapitałowym miasta.

(Plan parku z 1924 r.)
Jednym z wielu pomysłów energicznego burmistrza Mücke było wykorzystanie bezużytecznej "podmokłej łąki" pod budowę parku. Nie była to jego największa ani znacząca inwestycja. Nie zdawał sobie jednak sprawy, że pomysł zostanie upamiętniony przez mieszkańców miasta jego nazwiskiem przez nadanie parkowi nazwy "Mücke Park" (Park Burmistrza Mücke). Już na początku swojej kadencji przystąpił osobiście do opracowania projektu i budowy parku. Pomysł zakładał przeniesienie pozostałego po I Wojnie Światowej, pustego postumentu granitowego z Rynku Miejskiego (obecnego Placu Wolności) do centralnego miejsca nowego parku. Pusty postument pozostał po nakazie przetopienia na amunicję (w 1917 r.) stojącego na nim spiżowego posągu cesarza Wilhelma I. Granitowy postument wraz z tablicami opiewającymi zasługi cesarza stanął w centrum parku. Natomiast w centrum rynku ustawiono nowy pomnik upamiętniający poległych w I WŚ. Do frontu pomnika biegła prostopadle alejka od obecnej ulicy Kopernika.
(Pomnik w centrum parku
- 1924 r.)
Między pomnikiem a ul. Sybiraków wykopano prostokątny staw jako naturalny element osuszający teren. Od centrum parku rozchodziły się alejki w kierunkach prostopadłych i po przekątnych do obrysu parku. Nasadzono wiele drzew i krzewów ozdobnych.

Burmistrz Mücke docenił powracającego w 1925 r. do Białogardu, znanego już w Niemczech artystę – rzeźbiarza Joachima Utecha przekazując mu wspaniale położoną przy obecnej ul Sybiraków działkę budowlaną graniczącą z parkiem. Utech opracował koncepcję budynku natomiast projekt sporządził znany berliński architekt i projektant – Peter Behrens. Bryła budynku zrywa z dotychczasowymi architektonicznymi kanonami i wyglądem okolicznych domów mieszkalnych przy ul. Sybiraków. Zgodnie z modernistycznym wzorem wybudowany budynek mieszkalny posiada wielopoziomowe płaskie dachy, duże okna, kubiczne kształty, gładką i jasną elewacje.Joachim Utech mieszkał w nim z rodziną do 1945 r. Pracował w pobliskim gimnazjum (obecnie liceum) jako nauczyciel rysunku i sztuki.

Park w 1930 r.
Około 1930 r. przebudowano staw parkowy nadając mu obły kształt i przedzielając groblą z drewnianym mostkiem, łączącym przeciwległe jego brzegi. Na środku stawu umieszczono drewniany domek w którym zamieszkała para łabędzi. Doprowadzono do części północnej parku wodociąg z którego zasilono wybudowaną fontannę. Modernizacja stawu wymusiła częściową zmianę przebiegu alejek parkowych. Dobudowano rów zasilający staw świeżą wodą z rzeki.
(Plan parku z 1930 r.)
W dniu otwarcia parku Fritz Schulze - reporter Gazety Białogardzkiej (Belgarder Zeitung) pisał z zachwytem, że miasto położone nad Parsętą posiada trzy najpiękniejsze tereny rekreacyjne, będące miejscami najczęściej odwiedzanymi przez młodzież i dorosłych. Jednak najpiękniejszym z nich jest bez wątpienia nowiutki "Park Burmistrza Mücke". Położenie parku było wręcz idealne. Znajdował się on w linii prostej, na trasie między odnowionym dworcem kolejowym a Rynkiem Miejskim.

(Widok parku z 1930 r., w głębi obecna szkoła "Scholar")

O romantyzmie tego miejsca świadczyć może opowieść jak jeden z wielu białogardzkich żartownisiów umieścił na ławce parkowej napis: "Rada Miejska nie ponosi odpowiedzialności za składane w parku obietnice małżeństwa". Pewna ciekawska młoda pani chciała uzyskać informację, czy jest to zgodne z prawdą. Otrzymała odpowiedz sekretarza urzędu, że treść napisu jest zgodna ze stanowiskiem Rady Miejskiej. Jednak gdy osobiście znajdzie się w takiej sytuacji, może śmiało zwrócić się o pomoc biura adwokackiego i notarialnego dr Otto Beilfuss'a, położonego w pobliżu parku.
(Plan parku z 1945 r.
z przetłumaczonymi na język polski napisami)
Od momentu powstania, aż do roku 1945 "Park Burmistrza Mücke" był dla dla ówczesnych mieszkańców ulubionym miejscem rekreacji, spotkań zakochanych i rodzinnych spacerów.

Park w takim stanie przejęty został po wojnie, przez przybyłych do miasta Polaków. Na pomniku stojącym w centrum parku zastąpiono mosiężne tablice marmurowymi, z napisem: " Ku czci poległych żołnierzy w walce z najeźdźcą niemieckim o Polskę, wolność i lud". Na szczycie cokołu umieszczono płaską rzeźbę orła piastowskiego. Park, ze względu na dogodne centralne położenie, nadal był ulubionym miejscem spotkań i odpoczynku mieszkańców. W niedziele i święta dzieci mogły zrobić sobie zdjęcie na stojącym w parku koniku lub samolociku.

(Widok parku z 1930 r.)



(Pomnik w latach 1945 - 1950)

(Widok parku z 1989 r.)
Po roku 1950 usunięto z cokołu pierwotnego orła i ustawiona na nim wysoką kolumnę a na niej białego orła z rozpostartymi do lotu skrzydłami. Przy okazji remontu usunięto cztery białe marmurowe tablice. W części frontowej cokołu umieszczono kamienną tarczę z dwoma mieczami. Kilkakrotnie odnawiany, w niezmienionym stanie przetrwał do dnia dzisiejszego. W latach sześćdziesiątych ubiegłego stulecia zasypano staw parkowy. Przebudowano alejki i zmieniono częściowo ich przebieg. W następnych latach kilkakrotnie próbowano utrzymać dawną świetność parku lecz straty w starym drzewostanie i brak ciągłości w nowych nasadzeniach nie przynosiły oczekiwanych rezultatów.
Część parku znajdująca się po przeciwnej stronie obecnej ul. Kopernika praktycznie nie podlegała istotnym zmianom od momentu powstania, czyli od ok. 1920 r. Po wycięciu kilku starych i chorych drzew i modernizacji nawierzchni głównych alejek umieszczono w jego centralnej części w 1992 r. pomnik według projektu Zygmunta Wujka przedstawiający płaskorzeźbę orła wznoszącego się do lotu, z napisem: "Ku czci ofiar walki z systemem komunistycznym". Po dewastacji pomnika w kwietniu 1997 r. we wrześniu tegoż roku odsłonięto nowy pomnik z napisem:
"- Ofiarom represji Bolszewickich Pozbawionych Ziemi Rodzinnej,
- Sybirakom i tułaczom, przesiedleńcom 1939-1945,
- Uczestnikom walki z systemem komunistycznym,
- Uczniom szkól białogardzkich - represjonowanym za swoją patriotyczną postawę 1945-1956,
- Członkom Solidarności białogardzkiej,
- Ofiarom stanu wojennego 1981-1984".


(Odsłonięcie pomnika w 1997 r.)

(Plan parku z okresu poprzedzającego rewitalizację - rok 2012)

Opracowanie:
Andrzej Dudzicz
Białogard, 14.09.2013 r.

Wykorzystane w opracowaniu archiwalne szkice i plany ze zbiorów Andrzeja Dudzicza.
Zdjęcia ze zbiorów Andrzeja Dudzicza i Romana Mazurkiewicza.

FOTOGALERIA

Herb Akniste
Herb Montany
Biuletyn Informacji Publicznej Miasta Białogard
© Miasto Białogard. Wszystkie prawa zastrzeżoneRegulamin serwisuPolityka prywatnościDeklaracja dostępności
Nasze strony wykorzystują pliki cookies. Używamy informacji zapisanych za pomocą cookies i podobnych technologii m.in. w celach reklamowych i statystycznych oraz w celu dostosowania naszych serwisów do indywidualnych potrzeb użytkowników. Mogą też stosować je współpracujący z nami reklamodawcy, firmy badawcze oraz dostawcy aplikacji multimedialnych. W programie służącym do obsługi internetu można zmienić ustawienia dotyczące cookies. Korzystanie z naszych serwisów internetowych bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zapisane w pamięci urządzenia. Więcej informacji można znaleźć w "regulaminie korzystania z serwisu".